Ağrı tedavisi

yazar:  Maria Yiallouros, Dr. med. habil. Gesche Tallen, editör:  Maria Yiallouros, Yayın İzni:  Prof. Dr. med. Dr. h.c. Günter Henze, türk tercüman:  Sait Kont, Last modification: 2018/08/13 https://kinderkrebsinfo.de/doi/e67771

Kanserden muzdarip çocukların hemen hemen hepsi, hastalıkları ve terapi nedeniyle ağrılardan şikayetçi olurlar. Bunların şiddeti ve ne kadar süreceği hastadan hastaya değişiktir.

Ağrılar ne zaman belirebilir?

Genel anlamda ağrılar (örneğin baş ağrısı) bir hastalık belirtisi olabilir. Ama ağrılar bir terapiye bağlı olarak da belirebilirler. Bunlara bir örnek olarak bazı diyagnostik ve terapötik uygulamalar sayılabilir. Bundan kasıt, kemik iliği ponksiyonu‎ veya lomber ponksiyon‎gibi işlemlerdir. Ayrıca kemoterapi‎ ve/veya radyoterapi‎ yan etkisi sebebiyle mukoza iltihabı, radyoterapiye reaksiyon ve enfeksiyon‎lar da ağrılara neden olabilirler. Öte yandan başarılı bir kanser tedavisinden sonra da çocuk ve genç yaştaki hastalarda da kanser hastalığının veya terapisinin sonradan beliren bir neticesi olarak ağrılar meydana gelebilir.

Ağrılar bir kanser hastalığında esas sorunlardan birini oluşturmaktadır.

Ağrıların şiddeti nasıl belirlenir?

Ağrıların şiddetini belirlemek kolay değildir ama öte yandan başarılı bir ağrı tedavisi için önemli bir unsurdur. Çocuk yaştaki hastalarda ağrıları değerlendirebilmek için hastanın yaşına uygun bazı ağrı ölçme metodlarından faydalanılır:

Bebekler ve küçük çocuklar ağrılarını kelimelerle yeterince ifade edemezler, ama belirli bazı davranışlarından (örneğin bağırmak, ağlamak, huzursuzluk, uyku bozuklukları, ağzını yüzünü buruşturmak, alışılandan daha az yemek ve oynamak) hangi boyutta ağrı hissettikleri konusunda bir kanaate varmak mümkündür.

Büyük çocuklara nerede ve hangi sıklıkta ve hangi tür ağrı hissettiklerini sormak mümkündür. Bu amaçla ağrı soru formları kullanılmaktadır. Bunların yardımıyla çocuklar, gençler ve/veya bunların ebeveynleri özel bir çizelge yardımıyla ağrıların şiddetini kendileri belirleyebilirler.

Çocuklarda kanser tedavisi çerçevesinde ağrılar nasıl tedavi edilir?

Ağrı tedavisi duruma ve hastaya göre değişik türlerde gerçekleşir: Hem ilaçlı tedavi, hem de ilaçsız uygulanan tedaviler söz konusu olabilir.

İlaçlı ağrı terapisi

İlaçlı terapi yöntemlerinden birisi analjetik diye adlandırılan ağrı kesicilerin kullanılmasıdır. Bunlar ya tablet şeklinde ya da damardan verilir. Kullanılacak ağrı ilacı ağrıların türüne, sebebine ve şiddetine uygun olarak seçilir. Bazı durumlarda örneğin baş veya diş ağrılarında verilen ağrı kesiciler (örneğin Paracetamol) yeterli olabilmektedir. Ama çoğu hallerde örneğin ağız mukozasındaki terapi yan etkilerini tedavi edebilmek için, daha kuvvetli ilaçların verilmesi gerekmektedir

Şiddetli ağrılar söz konusu ise, örneğin morfin‎ gibi uyuşturucu türden ilaçlar (opiyatlar‎) kısa ve uzun süreli olarak hastaya verilir. Bu çerçevede vücutta bir bağımlılık oluşmasına önlem olarak intravenöz yani damardan sıvı ilaç veren ağrı pompaları kullanılır. Bu ağrı pompaları yardımıyla hasta bir düğmeye basarak kendi kendine ağrı maddesini verebilir. Öte yandan bu aletler dozaj ve kullanma sıklığı bakımından ancak özel yetkili doktorlar tarafından ayarlanırlar. Bu suretle verilecek doz ve verme sıklığı sınırlanır ve aynı zamanda hastanın ihtiyacı da kontrol altında tutulur. Hasta çocuklara kendi kişisel durumlarına ve hastalık durumlarına bağlı olarak ilaç dozları ayarlanarak ağrı terapisi uygulanır. Bunun hedefi öncelikle çocuğun ağrı hissetmemesidir.

Ağrılara karşı diğer terapi metodları

İlaçlı ağrı terapisinin yanısıra ağrıları hafifletmek amacıyla değişik ve ilaçsız bazı terapi teknikleri kullanılmaktadır. Bunların bazıları şunlardır:

• Davranışla bağlantılı terapötik uygulamalar (örneğin nefes alıp verme tekniği, progresif kas gevşetme hareketleri)
• Zihinsel metodlar (örneğin ağrıları unutmak için müzik dinlemek veya oyun oynamak; hipnoz uygulamak; avutarak ve destekleyerek hastayı etkilemek)
• Fiziksel metodlar (örneğin okşamak, tutmak, masaj yapmak, sallamak). Hastanın güven duyduğu kişilerin yanında olması, ağrıların hafiflemesinde önemli bir rol oynamaktadır.

İlaçsız ağrı terapisi yöntemleri kanserli çocukların tedavisinde başından sonuna kadar tedavi konseptinin önemli bir noktasını oluşturmaktadır.