Sözlük (Glossar)

rabdomiyosarkom
çocukluk ve gençlik döneminde en sık görülen yumuşak doku sarkomu

radiolog
röntgen ve radyoterapi uzmanı hekim

radyasyona maruz kalma
İnsanların hem doğadan hem de medeniyet kaynaklı veya yapay radyasyon kaynaklarından maruz kaldığı iyonlaştırıcı radyasyon (radyoaktivite) dozu. Doğal radyasyon kaynakları arasında kozmik (uzaydan), karasal ve doğal radyoaktif maddelerin bozunmasından kaynaklanan ve içme suyu, gıda ve solunan hava ile vücuda alınan radyasyon; yapay kaynaklar arasında ise X ışınları gibi nükleer ve atomik güçlerin teknik ve tıbbi kullanımından kaynaklanan radyasyon yer almaktadır.
References: radyoaktif - röntgen ışınları

radyoaktif
stabil olmayan çekirdeklere verilen isimdir. Bu maddeler enerji açığa çıkararak şekil değiştirirler. Açığa çıkan enerji ionize ışın ( enerjiden zengin parçaçık veya gama ışını) olarak ortaya çıkar.

radyoaktif ışınlar
radyoaktif maddelerin çekirdek parçalanması sonucu ortaya çıkarlar. Stabil olmayan atom çekirdeği olan maddeler spontan olarak ortama enerji vererek değişime uğrarlar. Ortaya çıkan enerji, iyonize ışın olarak (enerjiden zengin parçacık veya gama ışını) olarak serbestleşir.
Çocuk sağlığı ve hastalıkları alanından örnekler: Çocuk ve gençlerde görülen kanserlerin tanısında (örneğin röntgen) veya tedavisinde, radyoaktif ışınların özellikleri çeşitli dozlarda ve çeşitli tekniklerle kullanılırlar. Radyoaktif ışınlar, tümör hücresinin DNA yapısını bozarak, bu hücrelerin ortadan kalkmasına sebep olurlar. Ancak radyoaktif ışınlar çeşitli yan etkilere sebep olacak şekilde (örneğin kanser oluşumu, embro gelişiminin bozulması) gen yapısı değişikliklerine (mutasyon) de yol açabilirler.

radyoterapi syn. ışınlama
ışın tedavisi; kötü huylu hastalıkların tedavisi amacıyla iyonize edici ışınların kontrollü kullanılmaları.

randomizasyon
Bir çalışma çerçevesinde hastaların bir tedavi veya kontrol grubuna girmelerini sağlayan istastiki şansa göre ayrılma yöntemi. Hastaların şansa göre gruplara ayrılması ile tedavi çalışmasının sonuçlarını etkileyebilecek sistematik hataların önlenmesi sağlanmış olur.

rehabilitasyon
Bir hastalıktan sonra hastanın tıbbi, sosyal, pisikososyal ve mesleki önlemlerle topluma, iş hayatına ve özel hayata yeniden kazandırılması ve entegre edilmesi. Rehabilitasyon işlemi çeşitli alıştırmalarla, egsersizlerle, protez ve/veya yardımcı madde ve araçlarla hastanın çeşitli özelliklerinin tekrar oluşturulması ve kuvvetlendirilmesini kapsayabilir.

remisyon
İyileşme hedefine ulaşmaksızın bir kanser hastalığının belirtilerinin geçici olarak azalması veya kaybolması.

retinoblastom
Neredeyse sadece çocukluk çağında görülen, gözün ağ tabakasının (retina) nadir bir tümörüdür. Irsi (genetik, kalıtsal) olan ve ırsi olmayan hastalık türleri bulunmaktadır. Hastalık tek gözde olabileceği gibi her iki gözde de ortaya çıkabilir (tek taraflı veya çift taraflı retinoblastom). Çok nadir durumlarda kalıtsal retinoblastom bir merkezi sinir sistemi tümörü (örneğin pineoblastom) ile birlikte görülebilir; böyle bir durumda trilateral (üç taraflı) retinoblastom terimi kullanılır.

retinoblastom geni
kromozom 13ün uzun kolunda bulunan ve genetik modifikasyon (mutasyon) yoluyla kötü huylu retina tümörünün (retinoblastom) gelişmesine neden olan Rb1 adlı tümör baskılayıcı gen.
References: kromozom - mutasyon

retinoik asit
Retin asitleri (retinoic asit) hücre büyümesin ve gelişmesinde (ayrışmalarında) merkezi bir rol oynarlar. Bu suretle birçok hastalıklara etki etme potansiyeline sahiptirler. Belirli tümörlere karşı ilaç olarak kullanılırlar.

rezidiv syn. nüks
Residif olmak; iyileştikten sonra bir hastalığın yeniden ortaya çıkması, nüksetmesi.

Rickham rezervuarı
kafa derisi altına yerleştirilen, sentetik bir maddeden oluşan ve beynin beyin omurilik sıvısı ile dolu kısmı ile bağlantısı olan sentetik bir rezervuardır. Rickham rezervuarının şekli küçük bir yastıkçığa benzemektedir. Bir ucu ventrikül kateteri ile beyin boşluğunda (genellikle yan ventrikül) diğer ucu beynin beyin omurilik sıvısı ile dolu bölümü ile (örneğin araknoidal kist) bağlantılıdır. Rickham rezervuarı (başka bir modelin adı da Ommaya rezervuarıdır) kısa bir beyin cerrahi girişimi ile yerleştirilir. Bu şekilde yerleştirilmiş bir rezervuara su kafa tedavisi (hidrosefali) için kullanılan bir şant sistemi veya ventrikül kateter sistemi de bağlanabilir.
Çocuk sağlığı ve hastalıkları alanından örnekler: Örneğin beyin tümörlerinin tedavisinde (beyin omurilik sıvısının tetkik ve tedavi amaçlı alınması-ventrikül ponksiyonu da denir) veya beyin omurilik sıvısına kontrollü bir şekilde ilaç verilmesi (sitostatikler, anti-biyotikler gibi) için kullanılır. Bu yukarıda sayılan amaçlar içinde lösemi veya hodgkin dışı lenfomaların tedavisinde de bu rezervuarların kullanılması gerekebilir.

röntgen
Röntgen ışınları kullanarak organların veya organ kesimlerini görüntüleme yöntemi.

röntgen ışınları
Sert cisimlere ve canlı organizmalara girerek bunların iç yapılarını görebilmeyi mümkün kılan enerji dolu radyoaktif ısınlar; vücudun belirli bir bölgesine röntgen ışınları yönelttikten sonra doku türlerine bağlı olarak değişik şiddette giren ışınlar bir film plakası üzerinde sabitlenir. Bu suretle ışınlanan bölgenin iki boyutlu bir resmi elde edilir.