Ameliyat

yazar:  PD Dr. med. Gesche Tallen, editör:  Maria Yiallouros, Yayın İzni:  Prof. Dr. med. Dr. h.c. Günter Henze, türk tercüman:  Sait Kont, Last modification: 2018/05/16 https://kinderkrebsinfo.de/doi/e2058

Ameliyat yani operasyon yöntemi, kemoterapi‎ile radyoterapi‎ yöntemlerinin yanısıra çocuk ve genç yaştaki hastalarda kanser tedavisinin üç esas sütunundan birini oluşturmaktadır. Bu yöntem, özellikte solid tümör‎ler (katı tümörler) söz konusu olduğunda uygulanmaktadır.

Ameliyata ön hazırlık olarak narkoz‎ verilmesi, ameliyatın kendisi ve ameliyat‎ sonrası ilk devre genellikle büyük bir tedavi merkezinde gerçekleşir. Bu tedaviler hastanın yaşına uygun olarak tedavi ekibinin tüm uzmanları arasında yoğun bir ortak çalışma içinde uygulanır.

Cerrahi bir müdahale, acil durumlar hariç, ancak hastanın kendisi veya varsa velileri operatör ve narkoz doktoru tarafından bilgilendirildikten sonra gerçekleştirilir. Bu bilgilendirilmede ameliyatın neden gerekli olduğu, olası riskleri ve komplikasyonları hakkında açıklamalarda bulunulur. Ameliyat ancak hasta veya onun velisi rıza gösterdikten ve hasta ameliyata hazırlandıktan sonra gerçekleştirilir.

Ameliyat edilmesi söz konusu vücut organı, tümörün cinsi, konumu ve yayılımı, hastanın sağlık durumu ve uygulanacak tedavi konsepti gibi faktörlere bağlı olarak değişik operasyon indikasyon‎ları ve teknikleri bulunmaktadır.

• Büyüyen tümör akut hayati tehlike belirtileri veriyorsa, hastanın durumunda bir hafifleme sağlamak amacıyla tümörün küçültülmesi veya tamamen alınması hedefiyle ameliyat yapılabilir.
• Hastalığın histolojik belirlenmesi, hangi evrede olduğunun anlaşılması ve buna bağlı olarak tedavi konseptinin saptanması amacıyla tümörlü doku numunesi alınması (biyopsi) hedefiyle ameliyat yapılabilir.
• Bir kemoterapi ve/veya radyoterapi öncesinde tümörün tamamen alınması hedefiyle ameliyat yapılabilir (primer radikal operasyon).
• Bir kemoterapi ve veya radyoterapi öncesinde tümörün kısmen alınması hedefiyle ameliyat yapılabilir (primer sitoredüktif‎ operasyon).
• Biyopsi [biyopsi‎] ve kemoterapi şeklinde bir ön tedavi uygulandıktan sonra gecikmeli bir ameliyat yapılabilir.
• Tümör ilk ameliyatla tamamen alınamamışsa veya kemoterapi ve veya radyoterapi uygulamasından sonra geri kalan tömür artığının alınması gerekiyorsa, ikinci bir ameliyat uygulanabilir. Böyle hallerde geri kalan tömör artığı daha kolayca alınabilmektedir ("second look" operasyonu).
• Geri kalan metastaz‎ların alınması hedefiyle (metastaz ameliyatı) ameliyat yapılabilir. Bu yöntem özellikle tek hücre metastazları için geçerlidir.
• Organ transplantasyon‎u yani organ nakli hedefiyle ameliyat yapılabilir (organ nakli ameliyatı). Çocuk ve genç yaştaki kanser hastalarında bu yönteme ancak pek eder hallerde başvurulur.
• Tedaviyi mümkün kılabilmek, tedaviyi desteklemek amacıyla veya belirli komplikasyonlarda ameliyat uygulanabilir (destek/supportif operasyon). Destekleyici (supportif) operasyonlar örneğin şu hallerde gerçekleştirilebilir: Kısa aralıklarla sitostatik‎ verilmesi gereken hallerde kalıcı bir toplardamar kateteri [merkezi toplardamar kateteri‎] yerleştirmek için; veya hidrosefali‎ durumunda bir ventrikulo-peritoneal shunt (şant) sisteminin yerleştirilmesi için [bak. ventrikulo-peritoneal shunt (sant)‎].

Bir kanser tedavisinin daha başında hemen operasyona başvurmak, daima en iyi bir tedavi yöntemi sayılmamaktadır. Radyoterapi [radyoterapi‎] ve kemoterapi‎ yöntemleri günümüzde birçok hallerde başarılı olduğundan, tedavi amacıyla hastanın hemen ameliyata alınması doğru sayılmamaktadır.

Hastanın tümörüne kemoterapi veya radyoterapi uygulamasına rağmen başarı elde edilemiyorsa, hastayı hayatta tutabilmek için radikal opereasyon düşünülebilir. Bu konudaki karar, hem tedavi ekibi hem de hasta için çok önemlidir, çünkü hastanın ameliyat sonrası hayat kalitesi de buna bağlı olacaktır.

Ameliyatın hedefi (çoğu hallerde bir kemoterapi veya radyoterapi ile kombinasyon halinde) öncelikle kanserli hücrelerin tamamen ve kalıcı olarak imha edilmesi suretiyle iyileşme sağlamaktır (küratif‎ tedavi).

Günümüzde habis hastalıklı çocuk ve genç yaşlardaki hastaların % 80 kadarında bu hedefe ulaşılabilmektedir [KAA2016‎]. Ancak bazı hallerde ameliyatın hedefi, tümörün küçültülmesi ve/veya tümörden kaynaklanan diğer şikayetlerin hafifletilmesi ile sınırlı kalmaktadır (palyatif‎ operasyon).